ZNACZENIE IMIENIA - POCHODZENIE, WYKONYWANY ZAWÓD

TOMASZ APOSTOŁ TO PATRON:

Indii, Portugalii, Urbino, Parmy, Rygi, Zamościa; architektów, budowniczych, cieśli, geodetów, kamieniarzy, murarzy, stolarzy, małżeństw i teologów.

W IKONOGRAFII:

Święty Tomasz przedstawiany jest jako młodzieniec (do XIII w. na Zachodzie, do XVIII w. na Wschodzie), później jako starszy mężczyzna w tunice i płaszczu. W prezentacji ikonograficznej powraca wątek "niewiernego" Tomasza. Atrybutami Świętego są: kątownica, kielich, księga, miecz, serce, włócznia, którą go przebito, zwój.

WSPOMNIENIE TOMASZA APOSTOŁA W LITURGII

Początkowo( do roku 1969) wspomnienie Apostoła w kalendarzu liturgicznym przypadało na dzień 21 grudnia. Natomiast po posoborowej reformie tego kalendarza zostało przeniesione na 3 lipca (dzień przeniesienia relikwii do Edessy).

TRADYCJA CHRZEŚCIJAŃSKA O APOSTOLE

Osobą św. Tomasza Apostoła wyjątkowo zainteresowała się tradycja chrześcijańska. Pisze o nim Papiasz, Euzebiusz z Cezarei, Rufin z Akwilei, św. Grzegorz z Nazjanzu, św. Grzegorz Wielki, św. Ambroży, św. Hieronim i św. Paulin z Noli. W II wieku Papiasz ? biskup, jeden z Ojców Apostolskich zbierając tradycję apostolską o Tomaszu pisze:

?Nie słuchałem takich, którzy przytaczali obce jakieś przykazania, dane wierze naszej przez Pana i z samej wywodzącej się prawdy. Skoro gdziekolwiek spotkałem którego z tych, co przestawali z prezbiterami, wypytywałem go o ich zdanie, co mówił (m.in.) Tomasz" (III,34.4).

Pierwszy historyk Kościoła z IV wieku Euzebiusz z Cezarei w "Historii kościelnej" wspomina ewangelii Tomasza (III,25.6) , natomiast o apostole pisze:

• ?Po zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Chrystusa, Tomasz, jeden z dwunastu apostołów, wysłał za bożem natchnieniem Tadeusza, należącego do grona 70 uczniów Chrystusowych, do Edessy, by tam jako herold i ewangelista opowiadał naukę Chrystusową" (I,13.4-21 i II, 1.6).
• Tymczasem święci Zbawiciela naszego apostołowie i uczniowie rozproszyli się po całej ziemi. Tomasz, jak mówi podanie, z woli bożej dostał w udziale Partję" (III,1.1). ? wskazując , że głosił ewangelię w Parcie na północy Syrii.

W V wieku Tomasza wspomina również św. Hieronim w swoich dziełach: ?Kronika" i ?Dekret pseudo Gelazjański". Natomiast Święty Grzegorz Wielki żyjący w VII wieku w swojej homilii powiedział : ?Więcej bowiem niewiara Tomasza do wiary pomogła niż wiara innych uczniów" (homilia 26,8 ).

Według relacji Klemensa Aleksandryjskiego, Orygenesa, Sokratesa, Pseudo-Doroteusza, św. Ambrożego, św. Grzegorza z Nazjanzu, św. Paulina i św. Hieronima, a także wg. Martyrologium Rzymskiego (księga liturgiczna Kościoła rzymskiego związana z kultem świętych.) święty Tomasz głosił Ewangelię najpierw Partom (obecny Iran), a następnie w Indiach.

Według apokryfu ?Dzieje Tomasza" apostoł około 52 roku dotarł do południowych wybrzeży Indii, do Malankaru, i tam rozpoczął chrystianizację. W dalszych rozdziałach opisany jest pobyt Tomasza u króla Gundaforosa w północnych Indiach i dalsze głoszenie ewangelii na tym kontynencie. Według tradycji założył siedem kościołów(Cranganore (Kodungallur), Chayal (Nilakkal), Kokamangalam, Niranam, Kottakkayal (Paravur), Palayur i Quilonie (Kollam). Przywędrował też do Mylapore (Meliapuru), gdzie nawrócił żonę i syna króla Mazdai (Misdai/Masdai), za co został skazany na śmierć. Ok. 72 r. poniósł śmierć męczeńską, przebity włóczniami przez czterech żołnierzy; zaś wedle innej wersji - zginął z rąk fanatyka na rozkaz jednego z władców hinduskich. Istnieje też tradycja, która powiada, że Tomasz nie zginął na miejscu (Mylapore), lecz krwawiąc dotarł do Chinnamalai (obecnie zwanego Górą św. Tomasza gdzie obecnie znajduje się największe sanktuarium ku czci tego świętego) i tam dopiero zmarł, a wierni uczniowie złożyli jego ciało w grobowcu w Mylapore niedaleko Madras (pobliże Zatoki Bengalskiej). Z historycznych przekazów dowiadujemy się , że kiedy w roku 1517 Portugalczycy dotarli do Mylapore, miano im pokazać grób Apostoła. W 1547 roku wybudowano kościół ku czci apostoła. Na ołtarzu stoi kamienny krzyż Tomasza z VII w. , który odnaleźli Portugalczycy w 1522 r. Napis na nim opowiada o kazaniach i męczeństwie Tomasza.. Jego ciało w nieznanych okolicznościach przewieziono w III wieku do Edessy (obecnie turecka Şanl?urfa) w Azji Mniejszej, potem na wyspę Chips, a w roku 1258 r. krzyżowcy przewieźli je do Ortony w Italii.

APOKRYFY o św. Tomaszu Apostole

1. Historia Abgara

2. Apokalipsa Tomasza (zwana także Listem Pana naszego Jezusa Chrystusa do Tomasza lub Słowami Zbawiciela do Tomasza opisuje koniec świata).

3. Dzieje Tomasza (powstały one dopiero w wieku III/IV. Opisuje on podróż św. Tomasza do Indii w roli architekta na zaproszenie tamtejszego króla Gondafora. Zamiast jednak budować pałac królewski, św. Tomasz głosił Ewangelię, a pieniądze przeznaczone na budowę pałacu przeznaczył na ubogich. Na skutek jego nauk i cudów nawrócił się król i jego rodzina).

3. Ewangelia Tomasza (na jej treść składają się logia, czyli słowa Chrystusa. Zdań tych jest 114. ). Spora ich część zgodna jest ze świadectwem zapisanym w ewangeliach synoptycznych. Według Euzebiusza zbiór ten miał posiadać biskup św. Papiasz (+ ok. 130) i miał nawet do nich napisać komentarz. Część tych słów odkryto w roku 1897 i 1903 w Egipcie w Oxyrhynchos). Powołuje się na nią jako autentyczną najstarsza homilia chrześcijańska tzw. II list do Koryntian św. Klemensa Rzymskiego XII, 2-6. ?Sam bowiem Pan zapytany przez kogoś, kiedy przyjdzie Jego królestwo, powiedział: kiedy dwa będą jednym, i to, co zewnątrz, będzie jak wewnątrz, a męskie z żeńskim ani męskie, ani żeńskie. Dwa są jednym, kiedy mówimy sobie wzajemnie prawdę i w dwóch ciałach jest bez żadnej obłudy jedna dusza. A to, co zewnątrz, jak to, co wewnątrz, znaczy: dusza jest tym, co wewnątrz, ciał tym, co zewnątrz. Jak więc twoje ciało jest widzialne, podobnie i dusza twoja niech się ujawnia w dobrych uczynkach. Męskie zaś z żeńskim, ani męskie, ani żeńskie, znaczy to: kiedy brat widząc siostrę nie myśli o niej jako o kobiecie, ani ona o nim jako o mężczyźnie. Jeśli tak będziecie postępować, mówi Pan, przyjdzie królestwo Ojca mego".
Również Orygenes pisze o tym, że Celsus znał tą ewangelię ? "Contra Celsum" 8,15. Sam o niej wspomina w Exeg. In Gen. T. III.

4. Ewangelia dzieciństwa Jezusa (opis życia lat dziecięcych Pana Jezusa. Stąd właśnie wzięły się średniowieczne legendy o ptaszkach, klejonych z gliny i ożywianych przez Pana Jezusa w zabawie z rówieśnikami itp. Fakty znane z tej ewangelii znalazły się świętej księdze muzułmanów Koranie- III, 50 i V, 111.).

Ksiądz Jan Twardowski w "Przyjaciele Pana Boga" napisał o świętym Tomaszu Apostole:

"Nie patrzmy na Tomasza krzywym okiem. Nie obgadujmy go. Nie przylepiajmy mu żadnej śmiesznej żółtej łatki. Nie doradzajmy: - Panie Tomaszu, nie tędy droga! Jak można Pana Boga dotykać paluchem! Nie wytykajmy swoimi palcami jego szukających świętych palców. Nie powtarzajmy mu na złość do ucha: << błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli >>, tłumacząc, że Jezus innych, nie takich jak on, prowadzi za rękę do nieba. Nie nazywajmy go sceptykiem, ani niedowiarkiem, ani katolikiem drugiej klasy. Pamiętajmy o tym, że to właśnie jemu Jezus pojawił się w całej urodzie swojego zmartwychwstania. Jezus ? choć podkreślił znaczenie innej drogi do Pana Boga, niż Tomasza ? powiedział mu: << skoro widziałeś Mnie, uwierzyłeś >>. Zmartwychwstały zszedł do poziomu ludzkiego rozumowania. Jezus, pokazując się Tomaszowi, czyniąc go świętym, uznał postawę tych, którzy uczciwie szukają prawdy i mają cywilną odwagę przyznania się do swoich trudności w wierze, nawet gdyby ktoś nazwał ich parszywą owieczką."